Door kinderogen

Er is weer een nieuw jaar begonnen! Voor het eerst in krap een eeuw start het jaar zonder dat Nelson Mandela op deze aarde rondloopt. Hij stierf begin december op 95-jarige leeftijd en laat als erfenis een indrukwekkende levensgeschiedenis en een inspirerend voorbeeld aan ons na.

Op zondag 29 december 2013 waren we met ons gezin in de bioscoop voor de film ‘Mandela: Long Walk to Freedom’. De film duurt tweeënhalf uur en ik was meerdere keren ontroerd en diep onder de indruk. Wat klein begon, met een protest tegen bepaalde apartheidswetten in Zuid-Afrika in de periode dat Mandela nog als advocaat werkte, groeide uit tot een wereldwijd bekend geworden strijd tegen de ongelijkheid tussen blank en zwart.

De film laat de toeschouwer kijken door de ogen van de zwarte burger in een tijdsgewricht waarin rassendiscriminatie nog bij wet was geregeld. Dat ‘kijken door de ogen van een ander’ heeft vaak een indrukwekkend effect: het maakt voor je beleving van wat er gebeurt, immers een groot verschil door wiens ogen je kijkt! Je leeft je in, je voelt wat die ander voelt, de ervaringen van de ander worden deel van je eigen belevingswereld. Met een mooi woord noemen we dit ‘empathie’. Het woord is afkomstig uit het Grieks en is een samenstelling van ‘en’  en ‘patheia’ en samen betekent het: aangedaan zijn door wat er in een ander gebeurt. In een ruwe vorm is het al bij pasgeboren baby’s aanwezig, maar het moet groeien en dat doet het wanneer we als mens de goede voorbeelden krijgen en vervolgens leren om sociaal adequaat te reageren op wat we van de ander waarnemen.

Een film als die van Mandela helpt zo om te voelen wat het betekent om gediscrimineerd te worden op grond van een genetisch kenmerk. Een vergelijkbare film, over het leven van Gandhi (duurt nóg langer en vond ik nóg indrukwekkender), maakt zichtbaar hoe religieuze verschillen mensen uit dezelfde bevolkingsgroep uit elkaar kunnen drijven. (Ik kon me tijdens de Mandela-film overigens niet aan de indruk onttrekken dat hij was geïnspireerd door het voorbeeld van Gandhi.)

Beide mannen laten ons bovendien zien dat het wel degelijk uitmaakt wat we als mens doen in de strijd tegen onrechtvaardigheid. Het heeft zin je te verzetten tegen wetten en maatregelen die niet deugen omdat ze totaal het verkeerde uitgangspunt hanteren. Heb dus je kennis op orde en maak zichtbaar wat er mis mee is en meet dit breed uit, zodat ook anderen kunnen begrijpen wat je bedoelt en in hun eigen omgeving verandering in gang kunnen zetten. Dat is wat Gandhi en Mandela deden en wat ook wij allemaal kunnen doen.

Kijken door de ogen van een ander, van degene voor wie een bepaald beleid gevolgen heeft, is daarom een uiterst waardevolle vaardigheid. De afgelopen jaren heb ik me erop toegelegd me bij alle mogelijke situaties van borstvoedings- en hechtingsbeleid af te vragen: “Hoe is dit voor de baby?” De baby is immers de zwakste partij; de baby kan niet haar eigen belangen verdedigen en opstaan tegen onrechtvaardigheid. Ze is afhankelijk van wat wij als volwassenen bedenken en uitvoeren. Dat vraagt deskundigheid, gedegen, goed onderbouwde, op kwalitatief hoogwaardige vakliteratuur gestoelde deskundigheid. Dat is werkelijk meer dan ervaringsdeskundigheid, hoe waardevol die ook is.

Als afnemer van vakkundige zorg mag je namelijk verwachten dat de professional boven de eigen ervaring is uitgestegen en die eigen ervaring voor zover die lastig of pijnlijk of moeizaam was, heeft verwerkt. Dat is een belangrijk verschil met de ervaringsdeskundige, voor wie de ervaring juist de kern is van het handelen. Wees als consument dus alert op wie je tegenover je hebt: een ervaringsdeskundige of een beroepsbeoefenaar? Ze hebben beide hun eigen plaats en tijd. De rekening die je aan de beroepsbeoefenaar betaalt, geeft je recht op goede (na)zorg. De tijd die je met een ervaringsdeskundige (in principe onbetaald!) doorbrengt, biedt je kans op waardevolle uitwisseling. Wees bij een ervaringsdeskundige die zich laat betalen alert: is de kennis wel op niveau, klopt het wat er wordt beweerd en… waar betaal je eigenlijk voor? Helaas wordt er ook op het gebied van borstvoeding veel ‘opgeklopte lucht’ verkocht door mensen die voor hun eigen ego weliswaar mogelijkheden zien in de onzekerheden van jonge ouders, maar gedegen kennis ontberen. Je kunt daardoor fors op achterstand komen met je baby en écht goede zorg mislopen. Ik word daar altijd treurig van, want de eerste tijd met een baby is een kostbaar leerproces.

Me verzetten tegen maatregelen die niet deugen omdat ze totaal het verkeerde uitgangspunt hanteren… dat is wat ik de komende tijd op mijn eigen vakgebied dan ook weer met overgave ga doen. Dat ik daaraan zoveel waarde hecht, is omdat ik er rotsvast van overtuigd ben dat wie we later worden, voor een groot deel zijn oorsprong vindt in hoe we werden behandeld toen we een baby, een kind, een opgroeiende puber waren. Hoe respectvol we zijn naar de mensen, de dingen en de wereld om ons heen, is gekoppeld aan hoe respectvol men jegens ons was toen we afhankelijk waren. Het zijn de zeldzame idealisten als Mandela en Gandhi die ver daarbovenuit stijgen, die de loop der geschiedenis veranderen door hun wijsheid, hun mededogen en hun vergevingsgezindheid. Op een kleinere schaal kunnen we echter allemaal een steen verleggen in een rivier op aarde. We doen ertoe, het maakt uit waaraan we onze energie wijden, onze kennis en ons inzicht. We kunnen allemaal proberen in moedige navolging van deze groten der aarde een verschil te maken.

Daarbij zal ik blijvend kijken door de ogen van de baby. Haar welzijn is het referentiekader waarbinnen ik zaken tegen het licht zal houden. Vanaf woensdag begint met het oog daarop een nieuwe blogserie, ditmaal over ‘Positief Opvoeden Drenthe’, de Drentse versie van TripleP. De noodzaak voor een serie daarover acht ik minstens net zo groot als voor mijn serie over de huilrichtlijn, dus zet je allemaal maar schrap. En vooral… zegt het voort en wees de steen in de rivier, de rimpeling in de vijver, het verschil op de lange termijn! Een succesvol 2014 gewenst allemaal!