woensdag 19 maart 2014

Positief Opvoeden Drenthe, deel 11

Vandaag behandel ik de laatste folder van de stapel die ik heb ontvangen. Vorige week ging het over driftbuien en daar zit een link met de folder van vandaag: ‘Stop pesten’, met als ondertitel ‘Herken of je kind wordt gepest’. Pesten heeft natuurlijk deels te maken met het niet onder controle kunnen houden en het niet kunnen reguleren of misschien zelfs niet herkennen van je eigen emoties (drift). Daarnaast komt pesten in de meeste gevallen voort uit frustratie en verdriet en een gevoel van gebrek aan erkenning van de eigen persoonlijkheid. Gezien al het voorgaande in deze blogserie lijkt het me zinvol om de vraag te stellen: “Waar komen frustratie en verdriet en een gevoel van gebrek aan erkenning in (jonge) kinderen vandaan? Wie kan die existentiële frustratie voorkomen? Wie kan ervoor zorgen dat een kind zich gezien en erkend en gewaardeerd voelt? Wat voor opvoedingsstijl is daarvoor nodig?”

Frustratie kan goed gedijen als een kind het gevoel heeft geen regie over het eigen leven te hebben. Dat zou iedere volwassene moet herkennen: wanneer je autonomie wordt aangetast en een ander voor jou bepaalt wat je wel en niet mag doen en laten, dan ontstaat er gemakkelijk ergernis. Die groeit tot frustratie en dat kan dan weer tot wrok en driftigheid en onredelijkheid leiden. Straffen en belonen en het compromisloos handhaven van regels (vaak aangeduid met ‘consequent zijn’ en vaak ook aanbevolen als wenselijke strategie!) zijn duidelijke componenten in dit geheel. Het ‘africhten’ van een kind kan ertoe leiden dat een kind niet intrinsiek gemotiveerd is voor de dingen die er van haar worden verwacht. Dit vergroot het risico dat, zodra ze onder het strenge toezicht vandaan is, ze haar eigen autonomie ‘opeist’, vaak ten koste van anderen: pesten. Ze wil controle krijgen over wat er gebeurt, ze stelt de regels over de gepeste, zoals er regels over haar worden gesteld. Ze wil de dienst uitmaken, zoals de volwassenen om haar heen proberen voor haar de dienst uit te maken. Ik zie het zo: wanneer een kind een pester is, wordt het tijd dat de ouders heel goed naar zichzelf kijken (en dat leerkrachten en begeleiders niet alleen het kind, maar zeer zeker ook de ouders aanspreken).

Op pagina 02 lezen we dit:
Omdat kinderen niet vaak pesten als er volwassenen in de buurt zijn, hebben ouders het meestal ook niet snel in de gaten. Toch zijn er signalen waaraan je kunt herkennen dat je kind wordt gepest.
Mijn vraag is: is het niet veel belangrijker om te weten of je kind *pest* dan of je kind *wordt gepest*? Ik heb er grote problemen mee dat er zoveel programma’s zijn die proberen het gepeste kind zichzelf meer te laten verdedigen. Het gepeste kind is niet het kernprobleem: de pester is het probleem. Toen één van onze kinderen werd gepest, hebben we daar thuis met z’n allen uitgebreid over gesproken. Ik vroeg: “Wie is er zielig als er sprake is van pesten?” Unaniem: “De gepeste, natuurlijk!” Mijn wedervraag: “Is dat wel zo? Kan het niet zijn dat de pester de zielige is, omdat het treurig is dat je het kleineren en pijn doen van een ander nodig hebt om jezelf goed te voelen?” Dat was, zoals dat zo mooi heet, een paradigmawisseling, een zo totaal andere invalshoek voor het probleem, dat het een kentering teweegbracht. De kinderen leerden zien dat degene die pest, vol pijn en eenzaamheid zit, dat er thuis waarschijnlijk van alles mis is waardoor de pester niet in staat is sociaal vaardig te zijn in de contacten met andere kinderen. Dat bewustzijn maakt een gepest kind meteen al sterker, zelfs als het eigen gedrag niet meteen drastisch verandert. De uitstraling zal daardoor waarschijnlijk al wel veranderen en dat is een eerste stap op weg naar meer kracht.

Kinderen die gepest worden, kunnen een negatief zelfbeeld krijgen.
Dat is zeker mogelijk. Het is ook mogelijk dat ze een onvoldoende positief zelfbeeld hébben. Dat zette mij destijds dan ook zeer aan het denken: “Wat kan ik doen, om het zelfbeeld van onze dochter te versterken, zodat ze weet hoe zo’n prachtig kind ze is?” En een andere mogelijkheid is dat kinderen die gepest worden, gewoon niet gewend zijn dat ze zich zo sterk moeten verdedigen en dat ze zo agressief en denigrerend worden aangepakt. Wie thuis niet aldoor van zich af hoeft te bijten, moet die ‘competentie’ nog ontwikkelen. Wie niet voortdurend wordt aangevallen, hoeft zich niet constant te verdedigen. Dat de Dodo op het eiland Mauritius uitstierf, kwam niet omdat het zo’n sukkelig dier was; deze reuzeneend had in zijn eigen sociale omgeving echter geen natuurlijke vijanden en had daarom ook geen angst ontwikkeld voor de mens. De Dodo liet zich gemakkelijk tot prooi maken als gevolg van zijn (ten onrechte) vertrouwensvolle benadering van de mens.

Op pagina 03 wordt een mogelijke verklaring voor pesten gegeven: Het is de periode dat kinderen in de puberteit komen. De hormonen gieren door het lichaam en er gebeurt fysiek, sociaal en emotioneel van alles met ze. Dit uit zich sterk in het gedrag. Sommige kinderen worden door al die veranderingen (extra) onzeker en kwetsbaar. Anderen laten – al dan niet opgejut door een groep – ineens hun macht gelden en beginnen andere kinderen te pesten. Vaak doen ze dit om zelf bij een groep te horen of omdat ze denken dat pesten ze populair maakt. Ook doen ze het omdat ze zich dan sterker voelen, of ze gaan pesten om hun frustratie kwijt te raken.
Waar komt die frustratie vandaan? Waar komt die drang naar macht vandaan? Waarom denken ze dat een ander vernederen je populair maakt? Waarom denken ze dat dit de manier is om bij een groep te horen en wat voor groep is dat dan, die dat soort gedrag waardeert? Wil je daar bij horen?
Ik kan niet om de gedachte heen dat zulke dingen gevoed worden door het thuisklimaat.
De volgende zin lijkt me dan ook een zwaar understatement: Ook de sfeer en de omstandigheden thuis en in de klas kunnen invloed hebben op het pestgedrag van kinderen.
Het volgende lijkt me dan weer wel goed mogelijk: Misschien hebben ze hun gedrag van thuis gekopieerd en kennen ze simpelweg geen andere manier om conflicten op te lossen. Daar lijkt mij ook de kern van de oplossing te liggen. Ik zou zeer benieuwd zijn naar de resultaten van een gedegen sociaal onderzoek naar het opvoedingsklimaat in de gezinnen van pestende kinderen. Hoe wordt daar met autoriteit omgegaan? Wordt er gepraat over persoonlijke ervaringen? Is er ruimte voor de kinderen om zichzelf te zijn en zich kwetsbaar te maken zonder dat er straf op volgt?

Pagina 04: Praat met andere ouders en met de leiding op school (…). Meer dan eens is dat al voldoende om bepaalde pesterijen te laten stoppen. De pestkop zal worden aangesproken en daarvan zo onder de indruk zijn dat hij er meteen mee stopt.
Werkelijk…? Een instant resultaat? Dat lijkt me sterk; dan zou ik in ieder geval twijfelen aan de vraag of het kind alleen maar onder de indruk is of ook werkelijk inzicht heeft verworven in het kwalijke van het gedrag.
Ook kunnen volwassenen hem helpen bij de oorzaak van zijn pestgedrag. Dat is wat al te gemakkelijk; volwassenen *moeten* kinderen helpen als er zodanig veel mis is dat een kind zijn toevlucht zoekt tot pesten.

De rest van de folder beschrijft allerlei manieren om de kern van het probleem boven tafel te krijgen en samen met het gepeste kind te zoeken naar een oplossing.
De folder stelt: Kinderen moet ervan bewust worden dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor de omgang met elkaar en voor de sfeer op school.
(De taalfout is niet van mij.)
Ik vind dit een lastige; kunnen we die verantwoordelijkheid echt helemaal bij jonge kinderen neerleggen? Of is het aan de volwassenen om te zorgen voor een veilig klimaat thuis en op school, waardoor het kind niet de innerlijke drang ontwikkelt om zich tegen anderen af te zetten en frustratie uit te leven ten koste van een ander kind? Als volwassenen het goede voorbeeld geven en vanaf de vroege levensfase van het kind sensitief en responsief zijn en emotioneel en fysiek aanwezig… is dan niet het grootste deel van de klus al geklaard?

Pestgedrag is heel beroerd voor de gepesten, maar ik ben ervan overtuigd dat het in de kern bestaat uit rottig vormgegeven wanhoopskreten van de pester. Pesten is een signaal, een symptoom van onderliggende problematiek die een grote verantwoordelijkheid bij ouders en leerkrachten legt. Dit sterke blog, bijvoorbeeld, geeft mooi aan hoe ouders de mist in kunnen gaan met hun eigen gedrag ten opzichte van hun kinderen. Je kind belachelijk maken is ook een vorm van pesten en je geeft je kind daarmee een heel slecht voorbeeld.
Ik vind het moeilijk dat een folder over pesten meer focust op het gepeste kind dan op de pester. Daarnaast vind ik het lastig dat de voorgaande folders zo sterk gericht waren op machtsverhoudingen en de macht van ouders en dat er nu geen link wordt gelegd tussen die machtsproblematiek en het pestgedrag; het lijkt mij zonneklaar dat ze sterk aan elkaar gerelateerd zijn. Ik hoop dan ook dat pesten steeds minder als een op zichzelf staand probleem wordt benaderd, maar gezien wordt in de context van opvoedingsstijlen.
Volgende week wil ik een afronding maken van deze serie, maar als iemand TripleP-documenten heeft die eveneens de moeite van het bespreken waard zijn, dan hoor ik het graag. Als eigen baas kun je tenslotte heel snel besluiten om met iets wat je wilde afronden, door te gaan als dat de moeite waard is!

5 opmerkingen:

  1. Onze oudste zoon is altijd een stabiele jongen geweest. Lag goed in de klas en had genoeg vriendjes. Omdat de vrije school verhuisde en in onze buurt kwam hebben we hem daar gestart in groep drie. Heel snel herkende we ons kind niet meer, hij werd getreiterd, gesard en geslagen op school. School ontkende dit, was gestoei onderling. Pas aan het einde van het schooljaar was het hun ook opgevallen dat hij nu altijd maar alleen een hoekje opzocht en sociaal contact ging vermijden. We hebben gekozen om hem snel naar een andere school te doen, hij bleek hoogbegaafd en we hebben hem naar een speciale kwadraatklas gedaan. De eerste maanden ging goed, tot we nu bericht kregen van de juf, hij pest! En niet zo zuinig ook. Samen met twee andere jongentjes heeft hij nu een meisje uit de klas gepest. Hier thuis merken we niets aan hem, hij is lief, vrolijk en empatisch. Wanneer we het er met hem over hebben dan word hij boos, want het meisje zoekt steeds ruzie met hem zegt hij. Maar dingen als 'ik zie je op je begravenis' en 'ik hak je kop er af' kan niet door de beugel. Ik verzeker je dat hij het niet van ons voorgeleefd krijg. Het liefst los ik het ook op zonder dit 'positief opvoeden' maar onze ideeën zijn op, er ligt grote druk op ons want onze zoon word nu 'aan de kant gezet' , andere ouders die hem wegsturen 'jij hoeft niet tegen mijn zoon te praten want jij bent slechte invloed'... mijn hart bloed echt, hij is zo lief, maar waarom pest hij? Ik heb uiteraard mijn invloed onder de loep genomen, ik denk dat het onzekerheid is, hij wil niet nog een keer buiten de boot vallen. Maar we hebben niet de tijd om de wonden over lange tijd te laten genezen, want nu gaat dat over de rug van een meisje van 7 . Ik vind het een heel moeilijk onderwerp.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Dankjewel voor je eerlijke verhaal, Melissa! En inderdaad... wat een moeilijke en verdrietige situatie. Het lijkt erop dat het pesten dat hem is aangedaan, hem veel schade heeft berokkend. Heb je de emotie die je hier benoemt (onzekerheid) ook aan hém voorgelegd? Hoe reageert hij daarop? En vertel je hem dat het je verdrietig maakt dat blijkbaar geen andere uitweg ziet dan dat meisje aan te pakken? Kan hij aangeven wat het met hem heeft gedaan dat hij zo werd gepest en hoe hij dat ziet in de context van wat hij nu met dat meisje doet? Het is heel ingewikkeld; sommige kinderen sluiten zich helemaal af en voor kinderen die hoogbegaafd zijn, is de spoeling met 'geestverwanten' natuurlijk sowieso al een heel stuk dunner. Dat ken ik ook van ons hier thuis; het was voor onze kinderen vaak ook erg zoeken naar gelijkgestemde zielen en nog altijd lukt dat soms lastig. Heeft hij wat mensen om zich heen met wie hij wél kan sparren op zijn eigen niveau? Hebben jullie contact met (de ouders van) die twee andere jongetjes? Weet je wat bij die kinderen de oorzaak van hun gedrag is? En kennen jullie het meisje en weet je hoe ze zich gedraagt? Het lijkt me dat er veel is om over te praten en om te onderzoeken. Wie weet kunnen jullie de voortrekker zijn van een verbetering voor alle vier de kinderen die dit aangaat! Ik had destijds contact met de pester van onze dochter en later ook met de ouders: daar was van alles aan de hand en onze dochter was, toen ze dat met haar slimme brein begreep, heel vergevingsgezind. Ik vond dat erg ontroerend. Het heeft me wel doen begrijpen dat het contact tussen de wederzijdse ouders en hun kinderen in zo'n moeilijke situatie heel belangrijk is. Ik wens jullie veel sterkte, moed en wijsheid bij de aanpak van wat er gebeurt en ik wens jullie zoon mensen toe die hem op een positieve manier uitdagen zijn talenten aan te wenden!

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Er zijn veel vragen, het is ook een complex verhaal. We hebben het er uitvoerig over gehad met hem. Hij vind niet dat hij pest, zij zoekt hem steeds op en weet op zijn knoppen te drukken (woorden van de juf), alleen hij word dan zo boos dat hij over de grens gaat. De ouders van zijn twee vriendjes zeggen 'dat doen onze kinderen niet uit zichzelf' en wijzen naar mijn zoon als schuldige. De moeder van het gepeste meisje heb ik contact mee gezocht maar je ziet dat ze het ook mij kwalijk neemt. En hij vind zelf dus echt niet dat hij 'pest' , hij vind zelfs dat hij degene is die gepest word door haar. Het gekke is dat ik er de afgelopen dagen ook echt over gedacht heb, jou blogs over positief opvoeden. Ik ben het erg met je eens. Ik heb nu alleen een verwijzing gekregen naar een instantie die dus juist met POD werkt .. en ik weet het zelf niet meer.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Ai, da's lastig, dat je naar een TripleP-achtig instituut bent verwezen als die methode niet goed voelt voor je. Dat is voor veel mensen trouwens een probleem, ook op scholen en andere instellingen: die methode wordt dermate agressief gepromoot, dat er straks bijna geen ontkomen meer aan is, waar je je ook vervoegt. Heel vervelend...
    Ik ken iemand in wie ik veel vertrouwen heb; misschien kun je eens met haar in gesprek...? (Ik neem nu aan dat je in Drenthe woont, omdat je POD schrijft.) Dit is de link naar haar website: http://www.metascoop.nl/ . Ze is psychologe, filosofe en docente en dus ook gewend om met jonge (ook hoogbegaafde) mensen om te gaan. Misschien is dat een goed alternatief voor jullie? Mocht ik nog iets voor je kunnen betekenen, dan hoor ik het graag!

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Dankjewel, ik heb even gekeken op de website vanmetascoop, ziet er goed uit. Wij wonen in Emmen, dus inderdaad Drenthe.

    BeantwoordenVerwijderen