Referentie

Veel Nederlandse woorden vinden hun oorsprong in het Latijn. Dat was één van mijn lievelingsvakken op de middelbare school. Ik raakte er na het eerste of tweede jaar helemaal aan verslingerd, omdat het zo heerlijk was om te puzzelen en te stoeien met woorden. Zo slecht als ik de analyse van de wiskundige opgaven onder de knie kreeg, zo’n feest was het om met Latijn bezig te zijn. Vorige week trof ik bij toeval mijn lerares van toen en we haalden met plezier herinneringen op aan het klasje van toen met slechts vier leerlingen.

Ze was er een ster in om ons al die woorden in stukken te laten knippen; ze deed het voor en verwachtte dat wij het nadeden. En precies daarin zat na verloop van tijd mijn ‘verslaving’: ik kon geen ‘moeilijk’ Nederlands woord meer zien of ik begon te knippen. Wat ‘moeilijke’ Nederlandse woorden heten te zijn, zijn namelijk meestal woorden die uit het Latijn afkomstig zijn.

Zo komt het woord ‘referentie’ van het werkwoord ‘referre’. Dat kun je opdelen in ‘re’ en ‘ferre’, woorddelen die respectievelijk ‘terug’ en ‘dragen, brengen’ betekenen.

Een referentie is dus dat wat je terugbrengt naar de bron, naar een eerdere situatie of gebeurtenis.

We kennen in het Nederlands een aantal betekenissen voor het woord ‘referentie’.

Het kan een persoon zijn die een getuigenis over iemand aflegt, maar meestal alleen daartoe geraadpleegd als er een positief verhaal wordt verwacht. (Overigens… een ander woord voor verhaal is ‘relaas’, wat afkomstig is van de verleden tijd van ‘referre’ en in feite de luisteraar terugbrengt naar een eerdere gebeurtenis.)

Een referentie kan ook een verwijzing zijn in een tekst; bij wetenschappelijke teksten zijn referenties onmisbaar om te kunnen verifiëren (afkomstig van ‘veritas’, ‘waarheid’) of wat de auteur heeft beweerd, wel klopt en of hij wel eer doet aan wie ere toekomt.

Een andere samenstelling is ‘referentiekader’, wat volgens vanDale betekent ‘geheel van gewoonten, patroon van maatstaven’. Andere aspecten erin betreffen normen en waarden, het beoordelen van wat je om je heen waarneemt, je overtuigingen en de wijze waarop je ervaringen bepalen hoe je kijkt naar ‘goed’ en ‘kwaad’, naar ‘normaal’ en ‘abnormaal’.

Deze eerste weken van mijn studie gaat het daar bij voortduring over: wat zie je, wat denk je, wat is je conclusie en klopt die wel? De centrale vraag daarbij is steeds of je wel werkelijk kunt loskomen van dat referentiekader waarmee je bent groot geworden. Als je je hele leven hoort dat borstvoeding ‘raar’ of ‘vies’ is of dat het iets ‘primitiefs’ is, wat alleen ‘koeien’ doen (maar ja… die dan juist vaak helaas weer niet…)… kun je je dan vrij en geïnspireerd overgeven aan de behoefte van je kleine baby om bij jou aan de borst te liggen? En omgekeerd: als je je kinderen krijgt in een setting waarin je wordt omringd door zussen en broers en zwagers en schoonzussen en vriendinnen en collega’s die allemaal hun baby’s dragen en bij zich laten slapen… hoe kijk je dan naar een kinderwagen en een babykamer? Wat roepen die dan bij je op?

Dat in stukjes knippen van woorden om een idee te krijgen van waar ze vandaan komen en wat ze betekenen… ik werd er in het Latijn uitzonderlijk goed in, maar op een bepaalde manier hebben we als ouders die taak wellicht allemaal. Hoe zijn onze overtuigingen ontstaan? Waar komen ze vandaan? Uit welke kleinere elementen zijn onze visies en dromen en valkuilen opgebouwd? Durven we de boel in stukjes te knippen om te zien wat de oorsprong is? Gaan we de uitdaging aan om ons referentiekader aan een stevige analyse te onderwerpen?

Deze week hoorde ik weer een prachtig verhaal van Robin Grille, één van mijn helden. Hier kun je ruim een uur lang genieten van zijn visie op opvoeding, waarbij hij een zeer holistisch referentiekader hanteert. Hij haalt echt alles erbij en verbindt de meest uiteenlopende zaken met elkaar. Het is, wanneer je alles wat hij zegt, op je laat inwerken, een revolutionair en heftig proces dat hij bepleit. Ik denk dan ook dat het moed vraagt om ons eigen referentiekader onder de loep te nemen en er zo achter te komen hoe we zijn geworden tot wie we zijn, hoe we als ouders onze eigen geschiedenis meenemen in het contact met onze kinderen. We geven veel dingen onbewust door, maar wanneer we goed nadenken over de samenstelling van de gedachten, de begrippen, de woorden die we hanteren, kunnen we bewuster kiezen. Dan besluiten we wellicht om sommige dingen juist niet door te geven, terwijl we ons voor andere extra inspannen, omdat we zo graag willen dat ze hun weg naar ons nageslacht vinden.

Dat ontleden en in stukjes knippen wat ik zo’n 35 jaar geleden leerde, is geloof ik een vaardigheid die nog altijd goed van pas komt. In iedere levensfase zijn er weer nieuwe ontledingen denkbaar en ik hoop dat velen er net als ik een uitdaging in zien. Hoe beter we onszelf begrijpen, hoe beter we ook in staat zullen zijn onze kinderen te begrijpen en met ze mee te blijven lopen, hoe klein ze ook zijn en hoe groot ze ook worden!